Upływ przeszło 20 lat od chwili uchwalenia obowiązującej obecnie Konstytucji skłania do refleksji nad koniecznym zakresem jej zmian – stanowiących z jednej strony odpowiedź na nowe wyzwania stojące przed Polską, zaś z drugiej strony – uwzględnieniem dorobku ustrojowego minionych lat. Z tej przyczyny z bardzo dużą życzliwością przyjęliśmy inicjatywę Prezydenta RP przeprowadzenia ogólnonarodowej dyskusji konstytucyjnej – pisze Ludwik Węgrzyn, prezes Związku Powiatów Polskich, w stanowisku podjętym przez zarząd ZPP. Związek postuluje umieszczenie w Konstytucji RP zapisu o trzech rodzajach jednostek samorządu terytorialnego. „W pełni doceniając uwzględnienie przez Prezydenta w ramach propozycji pytań referendalnych umocowania powiatów na poziomie Konstytucji, chcemy podkreślić, że zmiana taka jest od lat w środowisku powiatowym oczekiwana” – czytamy w stanowisku.
ZPP przypomina, że powiat – rozumiany jako społeczność – nie jest bytem powołanym do życia arbitralnie. Stanowi bowiem naturalną jednostkę w podziale terytorialnym kraju, w której toczy się życie obywateli. „To zwykle w granicach powiatu rodzimy się, uczęszczamy do szkoły podstawowej i szkoły średniej, docieramy do pracy za pomocą publicznego transportu zbiorowego po lokalnych drogach, leczymy się, korzystamy z instytucji kultury. Nieprzypadkowo zatem wiele dzisiejszych starostw mieści się w budynkach, w których analogicznie urzędy mieściły się jeszcze w XIX wieku. Nie dziwi też sytuacja, w której społeczności powiatowe trwały nawet wówczas, gdy były pozbawione podmiotowości prawnej. Najbardziej spektakularnym tego przykładem była reforma ustroju terytorialnego Polski z 1975 roku. Zlikwidowane wówczas powiaty odżyły już rok później w postaci rejonów administracji publicznej”.
W toku prac nad konstytucją, prowadzonych przed jej uchwaleniem w 1997 r., docelowy ustrój i podział samorządu terytorialnego nie był jeszcze przesądzony – stąd określona w konstytucji wariantowość rozwiązań. „Po decyzjach reformy samorządowej z roku 1998 brak jest jakichkolwiek dalszych przeciwwskazań do wprowadzenia do ustawy zasadniczej jednoznacznych przepisów dotyczących ustroju terytorialnego. Takich też zmian oczekujemy, jako jednostki samorządu terytorialnego reprezentujące wszystkich obywateli oraz przez ostatnie dwa dziesięciolecia efektywnie realizujące żywotne interesy Państwa Polskiego” – uważa Związek Powiatów Polskich.
