Fitch Ratings ocenia skutki pandemii dla samorządowych finansów

Fitch potwierdził ratingi Opola na poziomie „BBB-”; ratingi Olsztyna na poziomie „BBB”; Perspektywa Stabilna a ratingi Zabrza na poziomie „BB+".
Agencja obowiązujące w Polsce regulacje dotyczące długu oraz zarządzania płynnością jednostek samorządu terytorialnego (JST) ocenia jako „średnie”.
Zdolność większości polskich miast do generowania dodatkowych dochodów w sytuacji pogorszenia się koniunktury gospodarczej ocenia jako słabą.

Ratingi Fitch zawierają założenia dotyczące uwarunkowań w przyszłości.

- Im dłuższy okres trwania pandemii, tym skutki wynikające z ograniczeń działalności gospodarczej będą miały bardziej negatywny wpływ na sytuację finansową JST. Fitch będzie monitorować zmiany zachodzące w sektorze i na bieżąco aktualizować założenia dotyczące scenariuszy bazowych i ratingowych emitentów na bazie uzyskiwanych danych ilościowych oraz jakościowych w zakresie spodziewanych wyników oraz głównych czynników ryzyka – podaje agencja w komunikacie.

Jak pisze Fitch, najnowsze dane otrzymane od emitentów z sektora jednostek samorządu terytorialnego (JST) w Polsce nie wskazują na znaczące pogorszenie się ich sytuacji finansowej. Jednak zachodzące negatywne zmiany w ich dochodach i wydatkach mogą się pogłębiać w nadchodzących tygodniach i miesiącach z uwagi na spadek działalności gospodarczej oraz niektóre ograniczenia nakładane przez władze centralne, które mogą zostać zaostrzone, bądź wydłużony okres ich obowiązywania.

Czytaj też: Finanse samorządów na równi pochyłej. Winny nie tylko wirus

Agencja w ostatnim czasie potwierdzała ratingi kilku polskich miast.

Pełne oceny zamieszczamy poniżej w dziale Multimedia

BBB- dla Opola

Fitch Ratings potwierdził międzynarodowe długoterminowe ratingi dla Opola (Issuer Default Rating; IDR) dla zadłużenia w walucie zagranicznej oraz krajowej na poziomie „BBB-” oraz długoterminowy rating krajowy na poziomie „A(pol)". Perspektywa ratingów jest stabilna.

Potwierdzenie ratingów odzwierciedla niezmieniony pogląd Fitch, że wyniki operacyjne oraz wskaźniki długu Opola w średnim okresie pozostaną zbieżne z tymi wśród podmiotów z ratingiem na poziomie „BBB-”, pomimo oczekiwanego pogorszenia koniunktury gospodarczej wywołanego pandemią koronawirusa oraz wcześniejszymi decyzjami władz centralnych w zakresie obniżenia pierwszego progu PIT i podwyżek płac nauczycieli. Fitch ocenia Samodzielny Profil Kredytowy Miasta (Standalone Credit Profile; SCP) na poziomie „bbb-”.

Profil ryzyka Opola oceniony został przez agencję jako „średni”. Na ocenę profilu ryzyka składa się „słaba” ocena zdolności do zwiększania dochodów oraz ocena „średnia” pozostałych czynników: stabilności dochodów, stabilności i elastyczności wydatków oraz stabilności i elastyczności zobowiązań i płynności miasta.

Obowiązujące w Polsce regulacje dotyczące długu oraz zarządzania płynnością jednostek samorządu terytorialnego (JST) Fitch ocenia jako „średnie”.

Na koniec września 2020 roku zadłużenie Opola było zdominowane przez kredyty udzielone przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI; „AAA”/Perspektywa Stabilna), które stanowiły 56 proc. długu ogółem, następnie kredyty udzielone przez banki krajowe (23 proc.) oraz obligacje (21 proc., z terminem zapadalności do 2026 r.).

Ocena „średnia” odzwierciedla brak rozwiązań systemowych w Polsce w postaci mechanizmów zapewniających wsparcie płynności JST w sytuacjach awaryjnych ze strony władz centralnych, oraz fakt, że na polskim rynku nie ma banków ocenianych powyżej „A+”.

- Historycznie Opole posiadało mocną płynność. W latach 2016-2019 średnie miesięczne stany środków na rachunkach oraz lokaty wynosiły ponad 50 mln zł. Dodatkowo płynność miasta jest zabezpieczona rzadko wykorzystywanym kredytem w rachunku bieżącym z limitem 15 mln zł - czytamy w komunikacie Fitch.

Scenariusz ratingowy Fitch na lata 2020-2024, który uwzględnia pogorszenie koniunktury gospodarczej wywołane pandemią koronawirusa zakłada, że wskaźnik spłaty zadłużenia Opola pogorszy się w latach 2020-2021 do ponad 12x (6,1x w 2019 r.), zanim powróci do poziomu poniżej 10x w latach 2023-2024.

Wskaźnik poziomu zadłużenia wzrośnie w związku z planowanymi inwestycjami w okresie prognozy do 38 proc. w 2022 r., a następnie spadnie do 33 proc. w 2024, i w dalszym ciągu pozostanie mocny. Mocny wskaźnik poziomu zadłużenia rekompensuje słabszy syntetyczny wskaźnik obsługi zadłużenia na poziomie nieznacznie poniżej 1,2x.

- Pomimo osłabienia Zdolność Obsługi Zadłużenia Opola pozostaje w kategorii „a”, co świadczy o stosunkowej odporności Miasta na szoki gospodarcze. Ocena może zostać skorygowana w dół, gdy spowolnienie gospodarki będzie utrzymywało się dłużej lub będzie miało głębsze skutki – dodaje agencja.

BBB dla Olsztyna

Fitch Ratings potwierdził międzynarodowe długoterminowe ratingi Miasta Olsztyna (Issuer Default Rating; IDR) dla zadłużenia w walucie zagranicznej oraz krajowej na poziomie „BBB”. Perspektywa ratingów jest stabilna.

Profil ryzyka Olsztyna oceniony został jako „średni”, podobnie jak pozostałych miast ocenianych przez Fitch w Polsce. Średni profil ryzyka (lub tolerancja długu) odzwierciedla umiarkowane ryzyko, że nadwyżka operacyjna miasta spadnie do poziomu niewystarczającego do obsługi długu lub że roczna obsługa zadłużenia wzrośnie powyżej prognoz. Na ocenę profilu ryzyka składa się „słaba” ocena zdolności do zwiększania dochodów zrównoważona przez „średnie” oceny pozostałych czynników: stabilności dochodów, stabilności i elastyczności wydatków oraz stabilności i elastyczność zobowiązań oraz płynności miasta.

- Stabilność dochodów Olsztyna oceniamy jako „średnią”. W ocenie bierzemy pod uwagę stabilne źródła dochodów i perspektywy ich wzrostu zgodnie z dynamiką wzrostu gospodarczego Polski – podaje Fitch.

Dochody podatkowe Olsztyna stanowią prawie 38 proc. dochodów operacyjnych (2019 r.) i są one w sposób umiarkowany podatne na zmiany wynikające z przebiegu cyklu gospodarczego. Podatek dochodowy od osób fizycznych stanowi około 25 proc. dochodów operacyjnych Olsztyna, podatki lokalne 11 proc., natomiast podatek dochodowy od osób prawnych, jako element podlegający największej zmienności ma mniej niż 2 proc. udział w dochodach operacyjnych.

Transfery bieżące stanowiły w 2019 roku ponad 46 proc. dochodów operacyjnych, w tym większość to głównie transfery z budżetu państwa (rating dla Polski: „A-”/Perspektywa Stabilna). Transfery te nie podlegają uznaniowości, gdyż większość jest zdefiniowana przez prawo. - Baza podatkowa Olsztyna jest zdywersyfikowana i wolna od ryzyka związanego z koncentracją - czytamy dalej w komunikacie.

Zdolność miasta do generowania dodatkowych dochodów w sytuacji pogorszenia się koniunktury gospodarczej oceniamy jako „słabą”, podobnie jak w większości miast w Polsce. Jednak agencja zwraca uwagę, że Olsztyn był w stanie zwiększyć poziom dochodów nawet w okresie słabszego wzrostu PKB.

Fitch ocenia stabilność wydatków, podobnie jak większości pozostałych ocenianych miast w Polsce, jako „średnią”. Główne zadania miasta nie są w większości podatne na zmiany koniunktury gospodarczej i dotyczą głównie wydatków na oświatę, transport publiczny, gospodarkę komunalną, administrację, gospodarkę mieszkaniową, kulturę, sport oraz bezpieczeństwo publiczne, jak również świadczeń rodzinnych zleconych i finansowanych przez budżet państwa.

Obligatoryjne zadania miasta obejmujące oświatę, opiekę społeczną, administrację, bezpieczeństwo publiczne i świadczenia w dziale rodzina są sztywne i stanowią 70-90 proc. wydatków operacyjnych. Miasto ma większą elastyczność w zakresie kształtowania wydatków w pozostałych obszarach takich jak transport publiczny, kultura, sport, ochrona zdrowia czy gospodarka mieszkaniowa.

Fitch ocenia zdolność Olsztyna do ograniczania wydatków w odpowiedzi na niższe uzyskiwane dochody jako „średnią”. Miasto może ograniczyć lub opóźnić zasadniczą część wydatków majątkowych, które mają wysoki udział w wydatkach ogółem oraz ponad 10 proc. wydatków operacyjnych. W 2019 roku wydatki majątkowe wyniosły 173 mln zł, czyli 13 proc. wydatków ogółem, poniżej średniej dla miast ocenianych w Polsce wynoszącej 19 proc.

Na koniec trzeciego kwartału 2020 roku zadłużenie Olsztyna było zdominowane przez obligacje komunalne, które stanowiły ponad 92 proc. długu ogółem (z ostatecznym terminem zapadalności w 2035 r.). Na resztę długu składały się kredyty udzielone przez banki krajowe.

- W latach 2015-2019 nadwyżka operacyjna Olsztyna wynosiła średnio 57 mln zł lub 6 proc. dochodów operacyjnych. W scenariuszu ratingowym Fitch zakłada w latach 2020-2024 spadek nadwyżki operacyjnej miasta średnio do około 45 mln zł w wyniku pogorszenia koniunktury gospodarczej wywołanego pandemią koronawirusa oraz w związku z decyzjami władz centralnych w zakresie obniżenia pierwszego progu PIT i podwyżek płac nauczycieli. W scenariuszu ratingowym zakładamy również wzrost zadłużenia miasta, w związku z realizacją nowych inwestycji, z 321 mln zł na koniec 2019 do ponad 550 mln zł na koniec 2021 r. – podaje Fitch.

BB+ dla Zabrza

Fitch Ratings potwierdził międzynarodowe długoterminowe ratingi Zabrza dla zadłużenia w walucie zagranicznej oraz krajowej (Issuer Default Rating; IDR) na poziomie „BB+”. Perspektywa ratingów jest stabilna.

Jak podaje agencja, Zabrze charakteryzują stabilne źródła dochodów.

- Transfery bieżące stanowiły prawie 49 proc. dochodów operacyjnych w 2019 r., z czego większość to subwencje i dotacje z budżetu państwa (A- /Perspektywa stabilna). Dochody podatkowe stanowiły prawie 38 proc. dochodów operacyjnych miasta, z czego ponad 90 proc. nie jest podatne na wahania wynikające z cykli gospodarczych. Baza podatkowa Zabrza jest zdywersyfikowana, ale słabsza niż w innych polskich miastach ocenianych przez Fitch. W ostatnich latach dochody operacyjne miasta rosły w tempie poniżej nominalnego wzrostu PKB (w latach 2015-2019 skumulowany średni roczny wzrost wynosił odpowiednio 5,3 proc. oraz 5,7 proc.). – wylicza Fitch.

Z uwagi na to, że dochody podatkowe Zabrza na mieszkańca są niższe od średniej dla innych miast, Zabrze otrzymuje część wyrównawczą subwencji ogólnej, jednak otrzymywane kwoty są niskie w stosunku do wielkości budżetu (20 mln zł w 2019 r., tj. 2 proc. dochodów ogółem). Zdaniem agencji, Zabrze mogłoby zwiększyć swoje dochody poprzez intensywną sprzedaż majątku, ale może się to okazać niemożliwe w latach spowolnienia gospodarczego. W latach 2015-2019 dochody ze sprzedaży majątku wynosiły średnio 35 mln zł rocznie, co stanowiło 4 proc. dochodów ogółem.

Wydatki na zadania realizowane przez Zabrze nie są podatne na zmiany koniunktury gospodarczej i dotyczą głownie wydatków na oświatę, transport publiczny, gospodarkę komunalną, administrację oraz inne obszary.

- Ze względu na większy udział wydatków sztywnych niż w innych miastach wyniki operacyjne Zabrza są bardziej podatne na wahania na skutek decyzji władz centralnych, na przykład dotyczących wzrostu wynagrodzeń nauczycieli od września 2019 r. oraz obniżenia stawek PIT od listopada 2019 r. Zabrze dąży do tego, aby w dłuższym okresie wydatki operacyjne wzrastały w tempie zbliżonym do tempa wzrostu dochodów operacyjnych, co pozwoli uzyskać nadwyżkę operacyjną (średnio 5-6 proc. dochodów operacyjnych w latach 2015-2019), która wraz z dochodami ze sprzedaży majątku oraz dotacjami unijnymi mogłaby stanowić źródło finansowania wydatków majątkowych. Wydatki te będą także częściowo finansowane długiem z uwagi na deficyty budżetowe wynoszące średnio 3 proc. dochodów ogółem w latach 2020-2024 – czytamy dalej.

Zdaniem Fitch Zabrze może ograniczyć ponad 25 proc. wydatków majątkowych oraz ponad 10 proc. wydatków operacyjnych.

- Wydatki sztywne stanowią 70-90 proc. wydatków ogółem i wynikają głównie z zadań obligatoryjnych miasta w takich obszarach jak oświata, pomoc społeczna, rodzina, administracja czy bezpieczeństwo publiczne. Wydatki majątkowe mogą wynieść łącznie 720 mln zł w latach 2020-2024 i stanowić średnio 13 proc. wydatków ogółem. Będą one przeznaczone na inwestycje współfinansowane z własnych środków (najbardziej elastyczne), inwestycje finansowane z dotacji unijnych, a także na podniesienie kapitału w spółkach miejskich, w przypadku których elastyczność jest najniższa – tłumaczy Fitch.

W zadłużeniu Zabrza dominują obligacje (60 proc. zadłużenia ogółem, z ostatecznym terminem wykupu w 2027 r.), a następnie kredyt z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI; AAA/ Perspektywa Stabilna, 32 proc.) oraz preferencyjne pożyczki oraz kredyty (8 proc.).

W „innych zobowiązaniach dłużnych” Fitch ujmuje zadłużenie spółki Stadion w Zabrzu, która wyemitowała obligacje w celu finansowania zadania miasta dotyczącego budowy stadionu. W „innych zobowiązaniach dłużnych” uwzględniamy również zobowiązania wynikające z transakcji sprzedaży i odkupu udziałów w spółce Górnik Zabrze. Zobowiązania wynikające z obu tych transakcji są średniej wielkości w stosunku do budżetu Miasta (149 mln zł na koniec 2019r.), a kwoty przeznaczone na spłaty są zabezpieczone w wydatkach majątkowych w budżecie miasta.

Zdaniem Fitch nadwyżka operacyjna Zabrza pogorszy się z około 50 mln zł w latach 2018-2019 do około 35 mln zł w 2020 r. i będzie stanowiła około 3,5 proc. dochodów operacyjnych.

- Będzie to wynikało z pogorszenia koniunktury gospodarczej wywołanego pandemią koronawirusa oraz ubiegłorocznych decyzji władz centralnych w zakresie obniżenia stawki podatku od osób fizycznych oraz podwyżek płac nauczycieli, które znajdą swoje pełne odzwierciedlenie w budżecie Miasta w 2020r. Z uwagi na niższą nadwyżkę operacyjną nastąpi pogorszenie wskaźnika spłaty zadłużenia Miasta w latach 2020-2021, który jednak od 2022 r. powinien powrócić do wcześniejszego poziomu (około 13x), odpowiadającemu ratingowi „BB+” – wylicza agencja.