NIK: System prawidłowy, ale segregacja odpadów nie działa

Jak zaznacza Najwyższa Izba Kontroli, problemy pojawiają się na każdym etapie.

Najnowsza kontrola NIK-u dotyczy segregacji odpadów komunalnych na terenie województwa podlaskiego. Jak się okazuje tamtejsze gminy prawidłowo wprowadziły systemy segregacji odpadów, jednak nie funkcjonowały one skutecznie.

Co to oznacza? Problemy pojawiały się na każdym etapie - począwszy od braku segregacji odpadów przez mieszkańców, poprzez niewłaściwy ich odbiór przez odpowiedzialne za to firmy, a skończywszy na przetwarzaniu odpadów w instalacjach mechaniczno-biologicznych, gdzie trafiało za dużo odpadów zmieszanych. Większość z nich nie nadawała się do dalszego recyklingu i ponownego użycia, co powodowało trudności z dalszym ich zagospodarowaniem i zwiększało związane z tym koszty. Jedną z przyczyn takiej sytuacji był brak prawidłowego i rzetelnego nadzoru nad funkcjonowaniem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Ustalenia kontroli wskazują, że gminy w bieżącym roku nie osiągną wymaganych przez Unię Europejską poziomów recyklingu i zagospodarowania podstawowych odpadów zbieranych u źródła (50 proc). W większości (11 z 15) skontrolowanych gmin nie nadzorowano prawidłowo i rzetelnie funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Od podmiotów odbierających odpady komunalne i od tych prowadzących instalacje mechaniczno-biologicznego ich przetwarzania nie egzekwowano niezbędnych dokumentów i informacji.

Tylko w czterech z 15 gmin kontrolowano, na zasadzie akcji, segregację odpadów komunalnych przez mieszkańców. W pozostałych brak takich działań tłumaczono najczęściej zobowiązaniem odbiorców odpadów do kontroli prawidłowości ich segregacji. Tymczasem oni nie tylko nie wywiązywali się z tego obowiązku, lecz w sześciu gminach niewłaściwie je odbierali, a nawet mieszali posegregowane wcześniej odpady. W rezultacie wprowadzone przez gminy systemy gospodarki odpadami nie funkcjonowały skutecznie.

Jedną z przyczyn takiej sytuacji były ograniczone możliwości kadrowe gmin. W skontrolowanych gminach gospodarką odpadami komunalnymi zajmowało się od jednego do trzech pracowników, którzy realizowali również inne zadania. Gminy prowadziły działania informacyjno-edukacyjne dotyczące prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, jednak informacje przedstawiane mieszkańcom były niepełne lub nieaktualne.

NIK skierowała wnioski do gmin o podjęcie działań mających na celu poprawę funkcjonowania systemów segregacji odpadów komunalnych. Poza tym zwróciła się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o wdrożenie rozwiązań zapewniających przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania jak najbliżej miejsca ich powstania, a także podjęcie działań w celu zmiany art. 20 ustawy o odpadach, przez wprowadzenie obowiązku zagospodarowania w pierwszej kolejności frakcji surowcowych powstałych w kraju z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym frakcji energetycznych. Dodatkowo Najwyższa Izba Kontroli chciałaby zapewnienia monitoringu frakcji energetycznych wytwarzanych w kraju z odpadów komunalnych i ich zagospodarowania, w celu bieżącego rozwiązania problemów z tymi frakcjami, w tym przez wprowadzenie obowiązku wykazywania miejsca i sposobu zagospodarowania odpadu przez wytwarzającego i przekazującego do zagospodarowania odpady o kodzie 19 12 12.